Wybór drewna
Najpopularniejszym materiałem jest drzewo iglaste – sosnowe lub świerkowe. Sosna ma nieco więcej żywicy, ale mniej sęków. Świerk ma więcej sęków, jednak jest trochę tańszy. Jego zaletą jest sprężystość. Jest też nieco jaśniejszy niż sosna, która z czasem ciemnieje. Modrzew jest o 10-15% droższy niż pozostałe krajowe gatunki oraz bardziej żywiczny, co sprawia, że jest naturalnie chroniony przed szkodnikami. Nie wymaga dodatkowej impregnacji. Ma interesujący rysunek słojów i lekko czerwonawy kolor. Najcenniejsze jest gęste drewno z małymi przyrostami rocznymi. Nie ma wówczas ryzyka, że jego fragment odpadnie przy obróbce lub pęknie podczas suszenia. Dobrze jest również pozyskiwać drewno z drzew ściętych zimą, czyli poza sezonem wegetacyjnym, kiedy nie ma w nim dużo soków.
Konstrukcja
Obecnie budynki z bali mogą mieć konstrukcję różnego rodzaju. Klasyczna, oparta na tradycji, jest nazywana wieńcówką i polega na układaniu jednego grubego bala na drugim. Takie domy zbudowane nawet z grubych elementów, zazwyczaj się ociepla. Izolację umieszcza się między pomocniczym rusztem od strony zewnętrznej lub od strony wnętrza. Odmianą tej konstrukcji jest ściana z podwójnych, dość cienkich bali z izolacją termiczną między nimi. Kolejny sposób to układ sumikowo-łątkowy. Tu stosuje się bale cieńsze. Umieszcza się je między pionowymi słupami rozstawionymi w narożnikach, przy otworach okiennych i drzwiowych oraz w ścianach. I w tym przypadku ocieplenie jest niezbędne. Kolejnym sposobem na uzyskanie efektu domu z bali jest zbudowanie solidnego szkieletu – ramy będącej właściwą konstrukcją domu, w której umieszcza się ocieplenie – i obłożenie go z zewnątrz balami pełniącymi funkcję wykończeniowo-dekoracyjną. Zdarza się że na narożnikach stosuje się tak zwane fałszywe węgły imitujące prawdziwą wieńcówkę. Dostępne są też bale prefabrykowane wypełnione materiałem izolacyjnym, jednak w Polsce są one mniej popularne.
Dobry projekt
Najtańszą możliwością jest skorzystanie z gotowych projektów. Zachęcają do tego również ekipy wykonawcze. Technologia budowy zakładająca konstrukcję z bali narzuca pewne utrudnienia w rozplanowaniu przestrzeni, dlatego wykonawcy współpracują z architektami specjalizującymi się w rozwiązaniach tego typu. Nie każdy gotowy projekt da się adaptować. Ponieważ zazwyczaj robi się wszystkie elementy z drewna – ściany zewnętrzne, wewnętrzne, stropy i dach – trzeba znać cechy tego budulca. Zazwyczaj tylko ściany zewnętrzne wykonuje się z bali. W środku funkcję konstrukcyjną pełnią wsparte na słupach. Maksymalna długość bali wynosi 13 m (wymiar ten jest w dużej mierze ograniczony przez możliwości transportu). Same domy mogą być dłuższe. Bale łączy się wówczas na długości. W przypadku bali klejonych styki są prawie niewidoczne. Łączy się je na zasuwki i z boku w miejscu połączenia widać tylko cienką kreskę. Ze względów finansowych oraz funkcjonalnych ściany działowe najczęściej wykonuje się w konstrukcji szkieletowej. W taki sam sposób buduje się poddasza. Jednak na życzenie inwestora można jednak zrobić te fragmenty domu z bali.
Przygotowanie materiału
Drewno po ścięciu musi zostać wstępnie obrobione i wysuszone w suszarniach komorowych oraz próżniowych. Takie suszenie niszczy ewentualne szkodniki i ich larwy. Następnie obrabia się je do końcowej postaci, dążąc do uzyskania gładkiej powierzchni i danego kształtu. Taką gładką powierzchnię ma drewno czterostronnie strugane. Sprawia ona, że bale są bardziej odporne na ogień niż drewno o nierównej powierzchni, bo płomienie się po nim ślizgają. Gotowe elementy zabezpiecza impregnacja ciśnieniowa lub zanurzanie w wannach z impregnatem. Ze względu na duże gabaryty większe bale i płazy nie zawsze można wysuszyć komorowo. Suszy się je na powietrzu, czyli sezonuje, najlepiej przez kilka lat. Dawniej sezonowanie drewna trwało nawet dziesięć lat. Obecnie w komorach doprowadza się je do takiego stanu w miesiąc. Można też używać bali o większej wilgotności, tak zwanych zielonych. Jest to drewno suche powierzchniowo, ale niesezonowane. Dom z takiego drewna bardziej pracuje i podczas budowy wymaga sporych umiejętności ciesielskich, jednak kiedy już osiądzie, jest ciepły, szczelny i trwały. Bale do budowy domu to często elementy z rdzeniem, każdy z nich pochodzi z jednego drzewa. Te mają tendencję do skręcania się. Odmianą bali są płazy. Te nie zawierają rdzenia. Są to elementy powstałe po przecięciu pnia i wycięciu z jego środka deski. Brak rdzenia powoduje, że się mniej wyginają. Z jednej strony są płaskie. Druga strona, może być półokrągła lub obrobiona do innego kształtu (prostokąt, kwadrat). Średnica bali wynosi od 8 do 30 cm. Elementy grubsze spotyka się rzadziej. Są też firmy budujące z bali z drewna klejonego. Takie drewno może być oznaczone symbolem KVH lub BSH , tak przygotowane elementy nie skręcają się i nie rozsychają, są jednak droższe niż bale z litego drewna.
Składanie domu
Ekipy montażowe często wstępnie składają budynek na własnym placu. Pozwala to na dokładne dopasowanie elementów i ich ponumerowanie. Tak przygotowane bale przywożą specjlnymi samochodami na właściwy plac budowy i układają na fundamencie przygotowanym wcześniej. Mogą to być ławy lub płyta. Fundamenty muszą być zaizolowane przeciwwilgociowo, aby chronić leżące na nich elementy. Z fundamentu mogą być wypuszczone 30-centymetrowe metalowe szpilki, na które nadziewa się podwalinę – tak nazywany jest pierwszy gruby bal leżący na fundamencie. Szpilki służą przede wszystkim do ustalenia położenia ścian, ponieważ narożniki muszą tworzyć idealne kąty proste. Innym sposobem kotwienia domu jest działanie odwrotne – przykręcanie podwaliny do fundamentu. Następnie za pomocą podnośników układa się poszczególne bale jeden na drugim, starannie łącząc je ze sobą.
Sztuka łączenia
Bale muszą być ze sobą połączone, a spoiny pionowe w narożnikach i poziome między balami muszą być idealnie uszczelnione. Łączenie bali to niezwykle istotny element budowania w tej technologii. Ściany wzniesione z leżących jeden na drugim elementów muszą wytrzymać rozpierające je siły napierające z dachu. Równie istotne dla stabilności domu jest zaklinowanie bali w narożnikach. Tam łączy się je na zamki ciesielskie, węgieł prosty, na obłap albo na jaskółczy ogon i na drewniane czopy, a całość zazwyczaj wzmacnia stalowym prętem. Węgieł musi być precyzyjnie docięty, gdyż od tego zależy prawidłowe osiadanie bala lub płazu i dociskanie (doszczelnianie) przestrzeni pod nim. Ten charakterystyczny element domu z bali może wyglądać różnie. Najbardziej dekoracyjne są narożniki z ostatkami, czyli wysuniętymi końcówkami bali. Sposobów uszczelniania przestrzeni między balami też jest wiele. Montaż domu z bali trwa przeciętnie cztery-osiem tygodni.
